Στις μέρες μας, ειδικά στο χώρο της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης, «ειδικοί» και μη, ισχυρίζονται ότι είναι μεγάλο πλεονέκτημα για τους μαθητές να παρακολουθούν ολιγομελή τμήματα.

Μαθαίνουν όμως καλύτερα κι έχουν καλύτερες επιδόσεις οι μαθητές που παρακολουθούν «ολιγομελή τμήματα»; Είναι ο μικρός αριθμός μαθητών ανά τάξη θετικός και καθοριστικός παράγοντας για την ποιότητα της εκπαίδευσης;  Τι σημαίνει «ολιγομελές τμήμα»; Ποιος είναι ο «σωστός» αριθμός μαθητών ανά τμήμα;

Ας δούμε λοιπόν επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.

Τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο είναι εκείνα που καταφέρνουν να εντάσσουν στο διδακτικό τους προσωπικό τους πιο ταλαντούχους.

Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η έρευνα την οποία έκανε η γνωστή εταιρεία συμβούλων McKinsey.

Στόχος της ογκώδους έρευνας -που πραγματοποιήθηκε τα έτη 2000 με 2007- ήταν να εντοπίσει τους παράγοντες εκείνους που παίζουν τον καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Παίρνοντας ως άξονα αναφοράς τις επιδόσεις των διάφορων εκπαιδευτικών συστημάτων στον κόσμο -όπως προκύπτει από τη γνωστή έκθεση PISA (Programme for International Student Assessment=Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών) του ΟΟΣΑ (Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία & Ανάπτυξη) καθώς και άλλες ανάλογες μελέτες- καθώς και συνεντεύξεις με πάνω από 100 ειδικούς, πολιτικούς και εκπαιδευτικούς σε όλο τον κόσμο-, η έρευνα της McKinsey προσπάθησε να εντοπίσει τα κοινά στοιχεία τα οποία έχουν όλα τα κορυφαία εκπαιδευτικά συστήματα όπως της Φινλανδίας, της Σιγκαπούρης, της Νότιας Κορέας κ.λπ.

Ένα από τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι οι δαπάνες για την παιδεία καθώς και το μέγεθος της τάξης δεν παίζουν ουσιαστικό ρόλο στις επιδόσεις των μαθητών.

Μεταξύ των ετών 1980 και 2005, οι δημόσιες εκπαιδευτικές δαπάνες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ ανά μαθητή αυξήθηκαν κατά (αποπληθωρισμένο) 73%. Την ίδια περίοδο οι ΗΠΑ προσέλαβαν περισσότερους δάσκαλους/καθηγητές με αποτέλεσμα η αναλογία εκπαιδευτικών/μαθητών να μειωθεί κατά 18%.

Το μέγεθος των τάξεων στις ΗΠΑ το 2005 ήταν το μικρότερο στην ιστορία της χώρας.

Όμως οι επιδόσεις των μαθητών το 2005 παρέμειναν στα επίπεδα του 1980. Ανάλογα είναι και τα αποτελέσματα και σε άλλες χώρες.

Μεταξύ των ετών 1995-2004 χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία, η Σουηδία, η Νορβηγία, η Ολλανδία και η Ιαπωνία αύξησαν θεαματικά τις δαπάνες τους για την παιδεία.

Όμως οι μέσες επιδόσεις των παιδιών στα μαθηματικά ηλικίας 13 και 14 ετών, είτε παρέμεναν οι ίδιες είτε χειροτέρευσαν.

Τα τελευταία έτη κάθε χώρα στον ΟΟΣΑ αύξησε τον αριθμό του εκπαιδευτικού προσωπικού σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών.

Ωστόσο, όλες οι έρευνες δείχνουν ότι η μείωση του μεγέθους της τάξης δεν έχει θετικές επιπτώσεις στις επιδόσεις των μαθητών.

Από τις 112 μελέτες, μόνο οι 9 έδειξαν ότι ίσως υπάρχει κάποιος θετικός συσχετισμός.

Οι άλλες 103 βρήκαν είτε ότι δεν υπάρχει καμιά σχέση είτε ότι υπάρχει αρνητική σχέση –δηλαδή η μείωση του αριθμού των μαθητών σε μια τάξη όχι μόνο δεν βελτιώνει τις επιδόσεις αλλά τις χειροτερεύει. Η εξήγηση είναι απλή: στο βαθμό που η μείωση του μεγέθους των τάξεων σημαίνει περισσότερους καθηγητές, αυτό συνεπάγεται -με σταθερό το επίπεδο των δαπανών- αφ’ ενός λιγότερα χρήματα για κάθε καθηγητή και αφετέρου -και αυτό είναι το πιο σημαντικό- μειωμένες απαιτήσεις στην επιλογή του διδακτικού προσωπικού.

Ο κυριότερος παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει τις μαθητικές επιδόσεις είναι η ποιότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Διάφορες μελέτες που λαμβάνουν υπόψη τους όλους τους παράγοντες δείχνουν ότι οι μαθητές που διδάσκονται από καλούς εκπαιδευτικούς θα προχωρήσουν με τριπλάσια ταχύτητα από ό,τι μαθητές με κακούς εκπαιδευτικούς.

Οι επιπτώσεις για τον μαθητή, σύμφωνα με την έκθεση, ενός χαμηλής ποιότητας δασκάλου στα πρώτα χρόνια του σχολείου, μπορεί όχι απλώς να είναι αρνητικές αλλά και μη αντιστρέψιμες.

Όπως δείχνει μια σειρά ερευνών, οι μαθητές που δεν κάνουν αρκετή πρόοδο τα πρώτα χρόνια στο δημοτικό σχολείο, λόγω ενός κακού δασκάλου, έχουν ελάχιστες πιθανότητες να ανακάμψουν αργότερα.

Τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στρατολογούν συστηματικά τους πιο προικισμένους για να τους εντάξουν στο εκπαιδευτικό προσωπικό.

Αυτό το επιτυγχάνουν μέσω της αυστηρής επιλογής των ατόμων που θα φοιτήσουν σε παιδαγωγικές ακαδημίες ή ανάλογα ιδρύματα.

Τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο στρατολογούν τους δασκάλους από το κορυφαίο 5%- 30% των αποφοίτων.

Στην Κορέα από το 5%, στη Φινλανδία από το 10% και στο Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη από το 30%.

Αντίστροφα τα κακά εκπαιδευτικά συστήματα συνήθως ελκύουν τους χειρότερους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Μέση Ανατολή -όπου το επίπεδο της παιδείας είναι ιδιαίτερα χαμηλό- οι δάσκαλοι προέρχονται από το χειρότερο 30%.

Το ίδιο παρεμπιπτόντως ίσχυε και μέχρι πρόσφατα στις ΗΠΑ!

Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο των καλών εκπαιδευτικών συστημάτων είναι ότι δίνουν μεγάλη έμφαση στη σωστή επιλογή των ατόμων που θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στο σχολείο (διευθυντές, γυμνασιάρχες λυκειάρχες).

Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι χωρίς έναν αποτελεσματικό και ικανό ηγέτη, ένα σχολείο είναι αδύνατο να αναπτύξει μια κουλτούρα υψηλών προσδοκιών ή να προσπαθεί να επιτύχει συνεχή βελτίωση.

Ο μοναδικός ρόλος και η μοναδική υποχρέωση του διευθυντή ενός σχολείου είναι να επιβλέπει την ποιότητα της διδασκαλίας του απασχολούμενου εκπαιδευτικού προσωπικού.

Δεν έχει καμιά άλλη γραφειοκρατική υποχρέωση, έτσι ώστε να μπορεί να αφοσιωθεί απερίσπαστα στο έργο του, που είναι η βελτίωση της διδασκαλίας των υφισταμένων του.

Υποσημείωση: Από τις 112 μελέτες του ΟΟΣΑ, μόνο οι 9 έδειξαν ότι η μείωση των μαθητών ανά τάξη και η αύξηση καθηγητών ίσως βελτίωσε τις μαθητικές επιδόσεις.

Οι άλλες 103 κατέγραψαν ως κυριότερο παράγοντα την ποιότητα του εκπαιδευτικού και το πρόγραμμα σπουδών των εκπαιδευτικών μονάδων.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ «ΣΩΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ» ΑΝΑ ΤΑΞΗ;

Ο αριθμός των μαθητών δεν κάνει και την καλή τάξη.

Έξω από τα «σύνορα» της Ελλάδας, τα όρια των μαθητών ανά δάσκαλο είναι 20-25 άτομα ανά τάξη στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά, ενώ τους 30 μαθητές φθάνουν σε κάποιες χώρες οι μαθητές στα γυμνάσια και στα λύκεια. Στη Μεγάλη Βρετανία και στην πρώτη τάξη του Δημοτικού οι μαθητές ανά τάξη φθάνουν τους 30. Ποια αναλογία είναι η επιστημονικά ορθή;

«Δεν υπάρχει σωστός αριθμός μαθητών. Υπάρχει σωστός τρόπος διδασκαλίας. Ο αριθμός των μαθητών δεν αποτελεί το κατάλληλο κριτήριο για να μετρήσουμε την εκπαιδευτική διαδικασία και τα αποτελέσματά της…». 

«Τα παιδιά μισούν το σχολείο όχι γιατί είναι 25 σε κάθε τάξη» λέει χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ο περιφερειακός διευθυντής Εκπαίδευσης της Αττικής κ. Ι.Κουμέντος. «Το μισούν γιατί είναι αποκρουστικός ο τρόπος διδασκαλίας. Μια τάξη με 20 παιδιά δεν θα άλλαζε τίποτα. Όταν η μέθοδος διδασκαλίας είναι του 1800 και δεν έχει αλλάξει τίποτα εδώ και χρόνια, πώς μπορείς να βασιστείς σε κριτήρια όπως η μείωση των μαθητών;» συνεχίζει. Ο κ Κουμέντος δηλώνει ότι η λεγόμενη «μετωπική» διδασκαλία (η από έδρας διδασκαλία του εκπαιδευτικού) πρέπει να αλλάξει. Η εικόνα της κυκλικής διάταξης των θρανίων ώστε να μπορούν να συνεργάζονται μαθητές και εκπαιδευτικοί πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα σχολεία και τα μαθήματα πρέπει να διδάσκονται μέσα από παράλληλες οπτικές γωνίες.

«Σχολεία για άριστους» 
«Στην Ελλάδα έχουμε σχολεία των αρίστων» λέει στο «Βήμα» ο κ. Π.Χαραμής , πρόεδρος του Κέντρου Ελέγχου και Μελετών της ΟΛΜΕ. «Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει συνολικά στραφεί στην κάλυψη των αναγκών των λεγόμενων «καλών μαθητών» συνεχίζει.«Σε αυτές τις συνθήκες οι μαθητές που έχουν μαθησιακά προβλήματα ή δεν ανήκουν στην κατηγορία των “καλών” μένουν πίσω». Ο κ. Χαραμής επαναλαμβάνει ότι εκείνο το κριτήριο που προσδιορίζει τον παιδαγωγικά σωστό αριθμό των μαθητών σε μια τάξη είναι ο τρόπος της διδασκαλίας. Και καταλήγει με το συμπέρασμα ότι οι τάξεις με πολύ λίγους μαθητές (ειδικά κάτω των 15) οδηγούν σε αρνητικό εκπαιδευτικό αποτέλεσμα.

Εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε μεγάλα ιδιωτικά σχολεία δηλώνουν ότι το φαινόμενο των 30 μαθητών σε μια τάξη είναι κάτι που δεν τους ξενίζει και δεν τους αγχώνει καθόλου.

Οι μαθητές τους πάνε καλά και οι επιτυχίες σε μια τάξη δεν πλήττονται. Γιατί; Όπως δηλώνουν, ακολουθείται σωστός τρόπος διδασκαλίας.